από τον Ιωάννη Βουτσινά
Βασικό ζήτημα, το οποίο ανέκαθεν απασχολούσε και συνεχίζει να απασχολεί του διαζευγμένους ή σε διάσταση γονείς ανηλίκου τέκνου, αποτελεί φυσικά αυτό της επιμέλειας του ανηλίκου.
Η επιμέλεια βάσει του άρθρου 1.518 του Αστικού Κώδικα συγκροτεί αδιαμφισβήτητα την ουσιωδέστερη έκφανση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου, αφού περιλαμβάνει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και την μέριμνα περί προσδιορισμού του τόπου διαμονής του.
Δυνάμει της ρυθμίσεως του Ν. 1329/1983 η επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου μετά την διάζευξη ή και διάσταση των γονέων του ανατίθεται εις αμφότερους τους γονείς του, ρύθμιση η οποία σπανίως εφαρμοζόταν στην πράξη. Νομολογιακά έχει εδραιωθεί η ανάληψη της επιμέλειας ανηλίκου τέκνου εν τη περιπτώσει διαζευγμένων ή και εν διαστάσει γονέων από την μητέρα, προβλέποντας και διατηρώντας, πέραν συγκεκριμένων εξαιρέσεων, το δικαίωμα επικοινωνίας του πατέρα με το ανήλικο καθώς και την υποχρέωση του προς καταβολή συνήθως μηνιαίως ορισμένου ποσού ως διατροφή, το οποίο θα καλύπτει τις ανάγκες του παιδιού.
Εντούτοις και δεδομένων των νέων κοινωνικών συνθηκών, αφορώσες το θεσμό της οικογένειας, αλλά κυρίως το συμφέρον των ανηλίκων τέκνων διαζευγμένων ή και εν διαστάσει γονέων, με πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο επεδίωξε την συμμόρφωση της χώρας μας προς την Σύσταση CM/REC (215)4 και το ψήφισμα 2079 του 2015 της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης καθώς και με το σύνολο της νομοθεσίας σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εξεδόθη ο νέος Ν. 4714/2020 ο οποίος δυνάμει του άρθρου 139 τροποποιεί το ήδη καταργηθέν άρθρο 1.519 του Αστικού Κώδικα και στη θέση του εισάγει το νέο βάσει του οποίου ορίζονται τα εξής:
«Όταν η επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου ασκείται από τον έναν μόνον γονέα, οι σοβαρές μη επαναλαμβανόμενες αποφάσεις για τις πράξεις επιμέλειας που επηρεάζουν αποφασιστικά το μέλλον του τέκνου λαμβάνονται και από τους δύο γονείς από κοινού, εάν δεν συντρέχει η περίπτωση του άρθρου 1510 παρ. 3.
Μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου, που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, απαιτεί προηγούμενη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη δικαστική απόφαση μετά από αίτημα οποιουδήποτε από τους γονείς. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέσο».
Επί της ουσίας βάσει του νεοεισαχθέντος υπ’ αριθμόν 1519 άρθρου του Αστικού Κώδικα προωθείται ο θεσμός της από κοινού άσκησης της επιμέλειας των ανηλίκων τέκνων μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης ή λύσης του γάμου των γονέων τους. Δυνάμει του ως άνω νομοθετήματος καταβάλλεται από μέρους του νομοθέτη η προσπάθεια διαβάθμισης των δικαιωμάτων του γονέα που κατέχει το δικαίωμα επικοινωνίας με το ανήλικο τέκνο, ώστε αυτά να εξισωθούν και εξομοιωθούν με εκείνα του έχοντος την επιμέλεια του τέκνου.
Αναλυτικότερα, δυνάμει του ως άνω Νόμου, οι γονείς που έχουν προβεί στην λύση του μεταξύ αυτών γάμου ή ακόμα και οι εν διαστάσει σύζυγοι, οφείλουν πλέον από κοινού να αποφασίζουν ως προς τον τόπο διαμονής του ανηλίκου τέκνου τους, πολλώ δε μάλλον εν τη περιπτώσει μεταβολής του τόπου αυτού. Ο έχων την επιμέλεια του ανηλίκου, προτού προβεί σε οποιαδήποτε μεταβολή του τόπου διαμονής του ανηλίκου, οφείλει προηγουμένως να λάβει την σύμφωνη γνώμη του έχοντος το δικαίωμα επικοινωνίας, ο οποίος και προκειμένου να διασφαλίσει και διατηρήσει το δικαίωμα επικοινωνίας αποτρέπει κατ’ αυτόν τον τρόπο τυχόν ουσιώδη επίδραση στην επικοινωνία του με το τέκνο την οποία δύναται να επιφέρει η εν λόγω μεταβολή.
Συμπερασματικά, αντικείμενο της ως άνω ρύθμισης αποτελεί η από κοινού συμφωνία των γονέων ως προς την μεταβολή του τόπου διαμονής του ανηλίκου (λχ σε άλλο Νομό, Χώρα κλπ) και όχι οποιαδήποτε μετακίνηση του τέκνου (λχ σε άλλο Δήμο, Κοινότητα κλπ), η οποία σαφώς δεν επηρεάζει, ούτε παρεμποδίζει την ομαλή επικοινωνία του έχοντος το δικαίωμα επικοινωνίας με το ανήλικο.
Επιπλέον και προς αποφυγήν τυχόν επικείμενων παρανοήσεων, με την ως άνω πρόβλεψη δεν παρεμποδίζεται το δικαίωμα του έχοντος την επιμέλεια του ανηλίκου να μεταβάλει τον τόπο διαμονής του παιδιού, εντούτοις, προτού προβεί σε οποιαδήποτε μεταβολή του ως άνω τόπου, οφείλει να έχει λάβει τη σύμφωνη γνώμη του άλλου γονέα ή εν περιπτώσει τυχόν διαφωνίας του τελευταίου να έχει λάβει άδεια μεταβολής της διαμονής δυνάμει εκδοθείσας δικαστικής απόφασης.
Επομένως, αντικείμενο της ως άνω ρύθμισης δεν είναι οποιαδήποτε μετακίνηση του ανηλίκου τέκνου (π.χ από μία συνοικία ή Δήμο σε άλλη συνοικία μέσα σε μεγάλη πόλη) αλλά η σημαντική μετακίνηση (π.χ σε άλλη πόλη, σε άλλη χώρα), η οποία επηρεάζει ουσιωδώς την άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας του άλλου γονέα.
Είναι, βεβαίως, κατανοητή η ανάγκη του γονέα που έχει την επιμέλεια να έχει ελευθερία κίνησης και επιλογής της διαμονής του, αλλά ο περιορισμός της ελευθερίας αυτής είναι ανεκτός , ενόψει της ιδιότητάς του ως γονέα ανηλίκου, καθώς και ενόψει του δικαιώματος του άλλου γονέα να έχει ομαλή επικοινωνία με το παιδί.
Κλείνοντας και ενόψει απάντων των ανωτέρω, πρόκειται για εξέλιξη του Νομικού Κόσμου και δη του Οικογενειακού Δικαίου, το οποίο, βάσει του νεοεισαχθέντος ως άνω άρθρου, αναθεωρείται ως προς τα σημεία που προεκτίθενται, εξέλιξη μάλιστα την οποία πλείονες εκ της νομικής κοινότητας της Χώρας μας ανέμεναν και υποστήριζαν.
Ιωάννης Βουτσινάς
Δικηγόρος
